عارفنامه يكي از نادر ترين متون متعهد و شجاع ادب معاصر ، به قلم ايرج ميرزاست
ويژه گي اين اثر در وهله اول ، پرداخت بي پرده به مسئله خرافه و مذهب و در حاشيه ؛ معضل سنت و فرهنگ و در آخر ، باورهاي سياسي اولين دوره روشنفكري ايران (مشروطه) ميباشد
شوربختانه هر سه اين موضوعات باعث شدند كه تقريبا در تمامي دوره هاي حكومتي، اين اثر پشت پرده بماند، و بهترين دستاويز براي ارتجاعيون در ممانعت از آگاهي عام از اين اثر شگفت انگيز گردد.
واژه هاي نامأنوس و نامتداول در ادبيات فارسي كه ايرج ميرزا بي پرده و بي پروا و با لحني فصيح و بليغ ،به شيوايي در اين منظومه مثنوي به كار برده، بهانه تحريم اين اثر فوق العاده گشته اند.
آنچه مرا بيش از هر ايده و انديشه ايي بر آن داشت كه اين اثر را بر روي صحنه آورم ، دقيقا مبارزه با همين تحريم و خود سانسوري فرهنگي در جامعه پر از تزوير ما بود .
زيرا بر اين باورم كه با ممنوع كردن ، سانسور و تحريم كردن نميتوان باعث آگاهي و رشد شد بلكه بر عكس. اگر ما توان مطالعه كتب اديان مختلف و يا انديشه هاي سياسي متفاوت را داشتيم ، ميتوانستيم انتخاب كنيم و انتخابهاي ما بر اثر دانش ما ميبودند و نه تحميل و قضا و قدر. چنانكه اكثر متولدین يك كشور مسمان ، مسلمان ميشوند و اكثر فرزندان يك خانواده چپي ، چپي بار ميايند .
و اما “عارفنامه”
ايرج ميرزا به رغم شازده و از دودمان اشراف قجار بودن ، بسيار آزاديخواه و مشروطه طلب بوده و دوست و هم انديشه و هم مسلك سياسي عارف قزويني . و بر عكس تصور عام ، هيچ معضل خصوصي و افشاي روابط جنسي بين ايشان ، مد نظر اين منظومه نيست .
“عارفنامه” نمايشنامه ايي با حضور عارف قزويني و ايرج ميرزا كه در خانه خويش انتظار ميزباني دوستش را ميكشد ، عارف قزويني براي اجراي كنسرتي در باغ ملي مشهد ، به شهر رسيده و مشغول تدوين آن است ، و با مشكلات غير مترقبه دست پنجه نرم ميكند ، حال آنكه ايرج در فراغ خاطر ، بساط عيش و نوش را مهيا كرده .
اين دو محيط متفاوت در صحنه ، به صورت نمادين ، فضاي خانه ايرج و باغ ملي را تدايي ميكنند ، و در واقع مكالمه ايي بين دو شخصيت در صحنه رخ نميدهد بلكه گِله نامه ايرج در انزوا و در لايه ها و زمانهاي مختلف نگاشته ميشود ، در همين حين عارف به خواندن مشغول است
و گاه اين ترانه ها با فصلهاي شعر ايرج، به صورت سؤال و جواب بنظر ميرسند
نمايشنامه بصورت طنز سياسي ، موزيكال ، همراه با رقص و آواز ، همه در خدمت تأتر ميباشند .